Tieʹttiǩ-a što
- säʹmmlai meersažpeeiʹv vieʹttjet Lääʹddjânnmest, Ruõccjânnmest, Taarrjânnmest da Ruõššjânnmest
- jieʹli sääʹmǩiõl liâ ååuʹc
- aanarsääʹm, nuõrttsääʹm da tâʹvvsääʹm sooǥǥ tueʹjjee šuurmõs vueʹzz Lääʹddjânnam sääʹm alggmeerast
- vuâđđlääʹjjest tuõrvât säʹmmlai vuõiggâdvuõtt tuõʹllʼjed da viikkâd ooudâs ǩiõlâs da kulttuurâs
- sääʹm kulttuurâst vuõss-sâjjsaž lij njäälmlaž äʹrbbteâtt, oummu õhttvuõtt õutstõʹsse da äʹrbbvuõđid
Ǩiõʹlle õhttâʹvve tobddi da toobdâlm, tõk liâ täujja vuâlǥaž juʹn ouddpäärnažpooddâst. Tâʹl ǥu ooumaž ǩiõttʼtââll jiõccses vaiggâd aaʹššid, de jiijjâs ǩiõl miârktõs lâssan. Ǩiõll vuäitt toiʹmmjed rationaaliʹžžen, tobddjin kuʹǩǩen åårrjen, leʹbe tõt vuäitt puʹhtted čiŋŋlõs tobddjid.
Kulttuur da ǩiõllâânnmõõžž pââimõs kõskkvuõđâst vuõss-sâjjsaž lij juurd, tõn mieʹldd tuõttvuõtt raajsmââvv sosiaalʼlaž vuârrvaaiktõõzzâst. Ǩiõll iʹlla neutraal, pâi tõt kuâdd mieʹldd kulttuursaž miârktõõzzid da kulttuursaž maaiʹlmid. (*Snellman)
Sääʹmǩiõlin tobddi vueiʹtte õhttned tõi mättjummša da vueiʹtlvažvuõđid väʹldded sooǥǥ ǩiõll mååusat, di vuõiggâdvuõʹtte ââʹnned jiijjâs ǩiõl. Ǩiõʹlle õhttne määŋgnallšem tobddi da toobdâlm, mâta kuärǥ da räämm, leša še ǩiõrddmõõžž da peʹccel ouddmiârkkân mõõntum ǩiõlâst. Sääʹmǩiõl da kulttuur juätkkmõõžž oudldõõzz jiâ leäkku leämmaž pukid puõlvvõõǥǥid da sooǥǥid õõutnallšem.
Sääʹmǩiõllsa ja kulttuursaž vuõiggâdvuõđ jiâ ni veâl teâuddjõõv pukin lääʹjj õõlǥtem kääzzkõõzzin. Lââʹssen kääzzkõõzz, koin vuõiggâdvuõđ teâuddjâʹvve, jiâ pâi tääʹvet pukid säʹmmlaid.
Ǩiõl da kulttuur miârktõs säʹmmlaid teäʹddââvv vuällamlaaǥǥan sosiaal- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzin
Sääʹm äʹššneǩ haaʹleʹči, što kääzzkõõzzin vääldčeš lokku äʹššneeʹǩǩ jiijjâs kulttuurtuâǥǥaž, ǩiõll, õutstõs da historia da suu fiʹttjeʹče da ciʹsttjeʹče tõnnalla.
Sääʹmǩiõllsa sosiaal- ja tiõrvâsvuõttkääzzkõõzz liâ leämmaž vääʹneld vuäǯǯamnalla jo-ba sääʹmvuuʹdest. Jeäʹrben sääʹmǩiõllsaž miõlltiõrvâsvuõttkääzzkõõzzin lij leämmaž vääʹnn, håʹt-i jiijjâs ǩiõl, kulttuur da historia lokku välddmõš täin leʹčči vääžnai.
Lääʹdd õhttsažkååʹddest säʹmmlai kulttuur da historia liâ pääccam samai tååbdteʹmmen, ǥu juʹn vuâđđškooulâst vueʹljeeʹl mättʼtõs säʹmmlain lij leämmaž samai vännaz. Teâđ vääʹnn teäʹddjââvv miõlltiõrvâsvuõttkääzzkõõzzin ouddmiârkkân nuʹt, što sääʹm äʹššneeʹǩǩ vueiʹnne, što seeʹst âlgg mättʼted ämmat-tuâjjlaid säʹmmlažvuõđâst, mii lââʹzzat äʹššneeʹǩǩ kuârmtummuž da uuʹccab joouk streeʹss.
Juâkksaž soti –ämmat-tuâjjlaž vuäitt tuâjast vieʹǩǩted äʹššneeʹǩǩ kaunnâd sääʹmǩiõllsai da kulttuur meâldlaž kääzzkõõzzi da materiaali luzz õõutsââʹjest äʹššniiʹǩǩin ciʹsttjeei da sensitiivlaž mieʹldd åårrmõõžžin da vueiʹnnlõõttmõõžžin.
Jiijjâs ǩiõl da kulttuur fiʹttjummuš raavad tuõrvvʼvuõđ tobddi
Lappi pueʹrrvââjjamvoudda kooll sääʹmǩiõllsai sosiaal- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi ooudâsviikkmõõžž tuärj väʹlddkååddlaž spesiaaltuâjj. Pueʹrrvââjjamvuuʹdest viiǥǥât ooudâs vuõigg kääzzkâʹsttempälggsid sääʹmǩiõllsaid kääzzkõõzzid, še miõlltiõrvâsvuõttkääzzkõõzzid.
Lääʹddjânnmest lij tuâj vueʹlnn säʹmmlai tuõttvuõtt- ja suåvâdvuõttkomissio, tõn tuâjjan lij jeäʹrbi mieʹldd ääʹveed da ǩiõttʼtõõllâd säʹmmlai historialʼlaž tobdlmid da traumaid. Tuâj tuärjjeem diõtt lij alttuum eeʹjjest 2022 sääʹm psykososiaalʼlaž tuärj juâǥǥas Uvjj-Uvjâ-Uvja, tõt taʹrjjad vueʹllǥa kõddâz miõlltiõrvâsvuõttkääzzkõõzzid meersânji.
Uvjj-Uvjâ-Uvja äʹššneeʹǩǩ liâ teäʹddääm jiijjâs ǩiõl di kulttuursaž fiʹttjummuž miârktõõzz tuõrvvʼvuõđ raaveeʹjen. Äʹššniiʹǩǩi maacctõõzzâst teäʹddââvv luõʹttjummuž šõddmõš: ij taarbâž čiõlǥeed jiijjâs äärvaid leʹbe nääʹl smiõttâd. Äʹššniiʹǩǩi tobdlmid vuâđđtõõleen kulttuursai äärvai da naaʹli õhttummuš ǩiõttʼtõõllâmvuâlaid aaʹššid loŋŋnâtt naʹddjemnallsem kõskkvuõđ šõddmõõžž. Uvjj-Uvjâ-Uvja puuʹtʼtem kääzzkõʹsse lij leämmaž tarbb juʹn kuʹǩes ääiʹj säʹmmlai kõskkvuõđâst, da tarbb juätkkjummša lij veâl tuõttvuõtt- da suåvâdvuõttkomissio puuʹđeen.
Sääʹm psykososiaalʼlaž tuärj juâǥǥas Uvjj-Uvjâ-Uvja
- Meersânji tåimmai tiõrvâsvuõtthuâl tåimmamjuâǥǥas, kååʹtt sâjjdâtt Lappi pueʹrrvââjjamvuuʹdest miõlltiõrvâsvuõđ da čõnnsallašvuõđi hååid vasttõsvuuʹdest
- Õhttvuõđ vueiʹtte väʹldded puk, kook vueiʹnne taarbšem sääʹmkulttuur lokku väʹlddem tuärj, vuäʹpstõõzz, ohjjummuž leʹbe vuâđđtääʹzz miõlltiõrvâsvuõtthååid. Äʹššeed vuäitt še nõõmteʹmmen, kuäʹss jeäʹlet tuärjjsaǥstõõllmõõžžid miõl teäʹddem aaʹššin pukin Lääʹddjânnmest mainstum sääʹmǩiõlin da lääʹddǩiõlin.
- Ämmat-tuâjjlaid Uvjj – Uvjâ – Uvja taʹrjjad konsultaatiovieʹǩǩ da taarbšeen tuâjjpaarr da tuärj sääʹm äʹššneeʹǩǩ vueiʹnnlõõttmõõžžâst.
- Meersaž kääzzkõsnââmar 040 663 8882 tåimm arggpeeiʹvin čiâss.8-16 kõõskâst, kääzzkõs lij määustem.